Çiriş Otunun Mutfak Kültüründeki Yeri: Bingöl İli Örneği (The Place of Çiriş Grass in Culinary Culture: The Case of Bingöl Province)
DOI:
https://doi.org/10.21325/jotags.2023.1239Anahtar Kelimeler:
Çiriş otu- Bingöl- Yöresel yemekler- Mutfak kültürüÖzet
Yenilebilir yabani otlar hem lezzetleri hem de sağlığa faydaları açısından çeşitli yöresel yemekler içerisinde kullanılmaktadır. Zamanla insanların beslenme alışkanlıklarında yaşanan değişimler ve sağlığa faydalı besinlerin tüketilmesine yönelik gelişen eğilimler, ot yemeklerine olan talebi de artırmıştır. Bingöl yöresinde, yılın belirli dönemlerinde tüketilen Çiriş otu da sağlığa faydaları ve yemeklere kattığı lezzet açısından önemli görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, çiriş otunun Bingöl mutfak kültüründeki yerinin tespit edilmesidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. İstanbul’da yaşayan, aile kökeni Bingöl olan 11 kadın katılımcıyla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme formuyla katılımcılardan elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sonucunda katılımcıların çiriş otuyla yapılan yemeklere dair bilgilerinin sınırlı olduğu görülmüştür. Bu kapsamda pilav, kavurma, çorba ve börek olmak üzere çiriş otuyla yalnızca dört yemeğin yapıldığını bildikleri saptanmıştır. Literatürde çiriş otuyla çay yapıldığı ifade edilmiş olsa da katılımcıların tümü çiriş otuyla çay yapmadıklarını belirtmişlerdir. Bir diğer önemli sonuç, katılımcıların otla yapılan yemekleri ailelerinden öğrenmeleridir. Bu durum çiriş otu kültürünün sürdürülebilmesini sağlamıştır. Ancak kültürün sözlü olarak aktarılması yerine tarif kitaplarında yer verilmesinin, otun tanıtımının arttırılmasının, devletin resmi sitelerinde (Kültür Portalı, Bingöl İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü) yer verilmesinin, restoran menülerinde bulunmasının daha etkili olacağı düşünülmektedir.
Referanslar
Apuhan, A. K. & Beyazkaya, T. (2019). Bingöl’ün yenilebilir yabani bitkilerinin gastronomi turizmine etkisi üzerine bir araştırma. Tourism and Recreation, 1(1), 31-37.
Arslan, D., Aslan, E. & Bilmez Özçınar, A. (2020). Plant Specıes Known and Used as Asphodel in Turkey. G. Özyazıcı (Ed.), Research in Medicinal and Aromatıc Plants, içinde (pp. 291-312), Ankara: İksad Publishing House.
Aslantürk, Ö. S., & Çelik, T. A. (2013). Investigation of antioxidant, cytotoxic and apoptotic activities of the extracts from tubers of Asphodelus aestivus Brot. African Journal of Pharmacy and Pharmacology, 7(11), 610-621.
Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
Badayman, M., Dinçel, E. & Alçay, A. Ü. (2018). Çiriş otu ve Türk mutfağında kullanımı. Aydın Gastronomy, 2(1), 51-55.
Bilgöl İl Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). https://bingol.ktb.gov.tr/TR-57172/turizm-aktiviteleri.html (Erişim: 17.06.2023).
Blanco-Salas, J., Gutierrez-Garcia, L., Labrador-Moreno, J., & Ruiz-Tellez, T. (2019). Wild plants potentially used in human food in the Protected Area" Sierra Grande de Hornachos" of Extremadura (Spain). Sustainability, 11(2), 456.
Bursal, E., Güzel, E. & Remzi, B. (2013). Çiriş otunun (asphodelus aestivus) antioksidan aktivitesinin belirlenmesi. Muş Alparslan Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 17-25.
Ceylan, F. & Şahingöz, S. A. (2019). Yenilebilir otlar tüketim alışkanlığı: düziçi örneği (edible herbs habitual). Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2204, 2225.
Çetinkaya, N. & Yıldız, S. (2018). Erzurum’un yenilebilir otları ve yemeklerde kullanım şekillerine yönelik bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 482-503.
Di Petrillo, A., González-Paramás, A. M., Era, B., Medda, R., Pintus, F., Santos-Buelga, C., & Fais, A. (2016). Tyrosinase inhibition and antioxidant properties of Asphodelus microcarpus extracts. BMC complementary and Alternative Medicine, 16(1), 1-9.
Güvenç, İ. & Kaya, Y. (1996). Erzurum'da sebze olarak değerlendirilen yöresel bazı bitkiler/local wıld plants used as vegetable ın Erzurum. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(3).
Ham, S. S., Oh, D. H., Hong, J. K. & Lee, J. H. (1997). Antimutagenic effects of juices from edible Korean wild herbs. Preventive Nutrition and Food Science, 2(2), 155-161.
Karaca, O. B., Yıldırım, O. & Çakıcı, C. (2015). gastronomi turizminde otlar, ot yemekleri ve sağlıkla ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 27, 42.
Karataş, F., Bektaş, İ., Birişik, A., Aydın, Z. & Kurtul, A. (2011). Çiriş otunda (asphodelus aestivus l.) suda çözünen bazı bileşiklerin araştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 6(1), 35-39.
Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 62-80.
Kyriazopoulos, A. P., Fotiadis, G., Parissi, Z. M., & Abraham, E. M. (2011). Edible plant species in rangeland ecosystems of Crete, Greece. In Grassland farming and land management systems in mountainous regions. Proceedings of the 16th Symposium of the European Grassland Federation, Gumpenstein, Austria, 29th-31st August, 2011 (pp. 505-507). Agricultural Research and Education Center (AREC) Raumberg-Gumpenstein.
Malmir, M., Serrano, R., Caniça, M., Silva-Lima, B. & Silva, O. (2018). A comprehensive review on the medicinal plants from the genus Asphodelus. Plants, 7(1), 20.
Mil, B. & Denk, E. (2015). Erzurum Mutfağı Yöresel Ürünlerin Otel Restoran Menülerinde Kullanım Düzeyi: Palandöken Örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 5(2), 01-07.
Okcu, Z. & Kaplan, B. (2018). Doğu Anadolu bölgesinde gıda olarak kullanılan yabani bitkiler. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(3), 260-265.
Rajasab, A. H. & Isaq, M. (2004). Documentation of folk knowledge on edible wild plants of North Karnataka. Indian Journal of Traditional Knowledge, 3(4), 419-429
Savo, V., Salomone, F., Bartoli, F., & Caneva, G. (2019). When the local cuisine still incorporates wild food plants: The unknown traditions of the Monti Picentini Regional Park (Southern Italy). Economic Botany, 73, 28-46.
Siriamornpun, S., Sriket, C. & Sriket, P. (2014). Phytochemicals of Thai local edible herbs. International Food Research Journal, 21(3), 1009- 1016.
Şimşek, A., Durmuş, E. N. İ. & Çakmak, S. D. (2020). Yenilebilir otlar ve yemeklerde kullanım şekilleri: kastamonu örneği. Tourism and Recreation, 2(1), 8-12.
Tabuti, J. R. S., Dhillion, S. S. & Lye, K. A. (2004). The status of wild food plants in Bulamogi County, Uganda. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 55(6), 485-498.
Tugay, O., Bağcı, İ., Ulukuş, D., Özer, E. & Canbulat, M. A. (2012). Wild plants using as food of Kurucuova town (Beyşehir, Konya/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 5(3), 140-145.
Türk Patent ve Marka Kurumu (2023) https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=12 (Erişim: 17.06.2023). Türkiye Kültür Portalı (2023). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bingol (Erişim: 17.06.2023).
Urhan, Y., Ege, M. A., Öztürk, B. & Elgin Cebe, G. (2016). Türkiye gıda bitkileri veritabanı. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 40(2), 43-57.
Vishwakarma, K. L. & Dubey, V. (2011). Nutrıtıonal Analysıs Of Indıgenous Wıld Edıble Herbs Used Ineastern Chhattısgarh, Indıa. Emirates Journal of Food and Agriculture, 554-560.
Yazmış, E. & Özpınar, A. (2019). Çiriş otu (Asphodelus aestivus Brot.) ile biyolojik mücadelede Capsodes infuscatus Brulle’un kullanım olanağının araştırılması. Türkiye Biyolojik Mücadele Dergisi, 10(2), 93-103.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Journal of Tourism & Gastronomy Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
