Dondurmanın Tarihsel Gelişimi ile Kültürlerarası Düzeyde Karşılaştırması (Historical Development of Ice Cream and Comparison at Intercultural Level)

Emre ÖZTÜRK; Hülya YAMAN

Yazarlar

Emre ÖZTÜRK
Hülya YAMAN

DOI:

https://doi.org/10.21325/jotags.2019.475

Anahtar Kelimeler:

Dondurma- Dondurmanın tarihçesi- Mutfak kültürü- Osmanlı’da dondurma

Özet

Bu çalışmada, gastronomik öğelerden biri olan dondurmanın keşfi ve tarihsel süreç boyunca değişimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla doküman inceleme yöntemi kullanılarak verilerin toplanması gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamı, dondurmanın ortaya çıkış rivayetleri ile başlamakta, tarihsel süreçte gelişimi ve yayılması ile devam etmektedir. Ayrıca farklı ülkelerden öne çıkan çeşitli dondurmalara yer verilerek, Türk tarihinde dondurma ve dondurma çeşitlerinden bahsedilmektedir. Yiyeceklerin soğutulması için dağlardaki karların depolanarak kullanılması dondurmanın keşfine katkıda bulunmuştur. Dondurma bir yandan Roma’da kar ve meyve ezmesinin karışımından yapılan bir ürün olarak ortaya çıkarken, diğer yandan Çin’de şekerli süt ve buz karışımından ilk dondurmanın yapıldığı görülmektedir. Amerika’ya aktarılması ise, dondurmanın endüstriyel bir ürün haline gelmesine katkıda bulunmuştur. Türk kültüründe daha çok şerbetlerin soğutulmasında kullanılan kar, 19. yüzyılda dondurma yapımında kullanılmaya başlamıştır. Sonuçta, dondurmanın geçmişte buz ve karların tatlandırılması ile başlayan serüveninin, günümüze sütlü bir tatlı olarak geldiğine, farklı kültürlerde çeşitlenirken içerik anlamında o kültürün bulunduğu bölgenin iklim ve coğrafi özelliklerinden etkilendiği ve endüstrinin gelişmesiyle geleneksel tekniklerin unutulmaya yüz tutma tehlikesinin bulunduğu görülmüştür.

Referanslar

Akkor, Y. Emre ve Seferoğlu, Çiğdem (2014). Ev Yapımı Dondurmalar. İstanbul: ALFA Yayınları.

Anders, H. (2013) https://www.icecreamnation.org/2013/11/akutaq-eskimo-ice-cream/ (15 Mart 2017’de erişildi).

Anonim (2009e) http://www.eatmedaily.com/2009/03/eskimo-ice-cream-aka-akutaq/, (15 Mart 2017’de erişildi)

Anonim (2017) https://en.wikipedia.org/wiki/Bastani_Sonnati 12 Mart 2017’de erişildi).

Anonim (2017a) https://en.wikipedia.org/wiki/Patbingsu (14 Mart 2017’de erişildi)

Anonim (2017b) https://www.cookingclassy.com/fried-ice-cream/ 14 Mart 2017’de erişildi

Anonim (2017d) https://spoonfulsofgermany.com/spaghetti-ice-cream-spaghetti-eis/ (7 Mart 2017’de erişildi).

Anonim (2017f) http://www.antikalar.com/osmanli-cam-sanati/ (7 Mart 2017’de erişildi).

Anonim (2017g) http://mado.com.tr/mado-tarihi/gercek-dondurma-21/ (7 Mart 2017’de erişildi).

Arbuckle, W.S. (1966). Ice Cream. AVI Pub. Co. Inc. Wesport, Conn

Barut, M. (2016) https://gezimanya.com/FotoGaleri/ dondurmasiyla-meshur-yerler, (7 Mart 2017’de erişildi).

Barut, M. (2016). “Dondurmasıyla Meşhur Yerler”, (https://gezimanya.com/FotoGaleri/dondurma siyla-meshur-yerler, 7 Mart 2017’de erişildi).

Churchill, M. (2016). http://www.thesalinepost.com/history/ice-cream-was-wildly-popular-salin e-around-turn-century, (19 Mayıs 2017’de erişildi).

Clarke, C. (2004). The Science of Ice Cream. Cambridge: The Royal Society of Chemistry.

Dağdeviren, M. (2007). “Karlı Aş”. Yemek ve Kültür Dergisi 8: 152-158.

Edson, P. (1961) “Tidbits Picked up in Japan – Some Without Chopsticks”. The Times News. 15.

Falkowitz, M. (2012). “What’s the Difference Between Gelato and Ice Cream?”, (http://sweets. seriouseats.com/2012/07/whats-the-difference-between-gelato-and-ice-cream.html, 13 Mayıs 2017’de erişildi).

Feltham, C.R.M (1946). Smithfield Ice Cream Lectures, 10. Peter Mac Kenzie and Co., London.

Gözcü, A. ve Akçiçek, E. (2010). “Osmanlı Mutfağında Kar ve Buz”. 1. Türk Mutfak Kültürü Sempozyumu (Osmanlı Mutfak Kültürü). Ed. A. Bilgin ve Ö. Samancı. Bilecik: Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları. 268-298.

Grigoraci, J. (2002). “Fried Pride”. Charleston Gazette.

Hyde, K.A. and Rothwell, J. (1973). Ice Cream. Churchill Livingstone, London.

Işın, P.M. (2008). Gülbeşeker Türk Tatlı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları

İTO (2017) İstanbul Ticaret Odası, “Dondurma Sektörü”, (http://www.ito.org.tr/Dokuman /Sektor/1-29.pdf, 11 Şubat 2017’de erişildi).

Kirbie, A. (2016), https://kirbiecravings.com/2016/09/mochi-ice-cream.html, (14 Mayıs 2017’de erişildi).

Kobren, G. (1983) “Ice Cream Can Be Made Even Better”. The Courrier. 13.

Kosikowski, F. (1977) Cheese and fermented milk foods. By F.V. Kosikowski and Associates Brooktondale, New York, pp.711.

Lee, R. (2009). http://www. seriouseats.com/2009/06/snapshots-from-south-korea-patbingsu-a-popular-shaved-ice-dessert.html, (14 Mart 2017’de erişildi).

Liddell, C. ve Weir, R. (1996). Frozen Desserts. 2.Baskı. New York: St. Martin’s Press.

Manali, C. (2016) http://www.cookwithmanali.com/malai-kulfi/ (14 Mayıs 2017’de erişildi).

McGavin, K. (2017) https://www.thespruce.com/spaghetti-ice-cream-sundae-from-germany-1446 804 (7 Mart 2017’de erişildi).

Ottolenghi, L. (2013) https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2013/sep/ 27/halva-ice-cream-recipe-ottolenghi, (12 Mart 2017’de erişildi).

Özkaradeniz, E. (2017) https://medium.com/@erenozkaradeniz/osmanlı-i̇mparatorluğu-döneminde -i̇stanbul-dondurmacıları-2-8966347b2840 (7 Mart 2017’de erişildi).

Özlü, Z. (2011). “Osmanlılarda Dondurma ve Dondurmacılık Mesleği ile İlgili Notlar”. Erdem Dergisi 59: 129-144.

Quinzio, G.M. (2009). Of Sugar and Snow: A History of Ice Cream Making. California: California Studies in Food and Culture.

Reiter, A. (2015) https://www.foodnetwork.com/fn-dish/news/2015/06/gelato-vs-ice-cream-whats -the-difference (14 Mayıs 2017’de erişildi).

Samancı, Ö. (2007). “Kar, Şerbet ve Dondurma”. Yemek ve Kültür Dergisi 8: 146-150.

Şavkay, Tuğrul (2000). Tatlı Kitap Türk ve Dünya Tatlıları.3. Baskı. İstanbul: Şekerbank T.A.Ş. Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü ve Radikal Gazetesi.

Tabler, D. (2007) (http://www.appalachianhistory.net/2007/06/you-scream-i-scream-we-all-scre am -for.html, 18 Mayıs 2017’de erişildi).

Tez, Z. (2012). Lezzetin Tarihi: Geçmişten Bugüne Yiyecek, İçecek ve Keyif Vericiler. İstanbul: Özkaracan Matbaacılık.

Theobald, D. (2010) http://www.history.org/foundation/journal/ spring10/icecream.cfm (19 Mayı s 2017’de erişildi)

Thompson, K.R., Chambers1 D.H. and Chambers IV, E. (2009). “Sensory Characteristics of Ice Cream Produced in the U.S.A. and Italy”. Journal of Sensory Studies 24: 396-414.

Toydemir, S. (2015). Osmanlı ve Avrupa Sofralarından Menüler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Tyana, T. (2014) https://www.buzzfeed.com/tyanat/20-persian-foods-to-blow-your-taste-buds-away-nzgf?sub=3312865_3093667&utm_term=.lh4PoBwYj2#.ing0pLZv9e, (17 Mayıs 2017 ’de erişildi).

Vicky, B. (2012) https://therealargentina.com/en/helado-mania-best-ice-cream-shops-in-argentina/ (12 Mart 2017’de erişildi).

Weedman, Y. (2013). https://search.proquest.com/docview/1491089901?accountid=15310, (15 Mart 2017’de erişildi).

Weiss, L.B. (2011). Ice Cream: A Global History. Londra: Reaktion Books.

Yılmazoğlu, İ.H. (2015). Mado: Gastronomi Yeme İçme Dizisi Cilt 1. Ankara: Ritm Creative Group.