Erken Dönem Mitolojisinde Afrodizyak Yiyeceklere Ait İnanışlar (Beliefs on Aphrodisiac Food in Early Ages Mythology)
DOI:
https://doi.org/10.21325/jotags.2020.736Anahtar Kelimeler:
Afrodizyak- Yiyecek- İçecek- Afrodit- Mitoloji- Antik dönemÖzet
Adını Yunan aşk tanrıçası Afrodit’ten alan afrodizyak kelimesi, cinsel içgüdüyü harekete geçiren, zevk ve performansı artıran herhangi bir yiyecek veya ilaç olarak tanımlanmaktadır. Birçok kültürde oldukça yaygın bir biçimde kullanılan afrodizyaklar, farklı kültürlerde farklı zamanlarda farklı kullanım amaçlarıyla ortaya çıkmıştır. Zaman ve olanak kısıtlılığı açısından tarihsel süreçte en çok öne çıkan ve yazında en yaygın yer tutan afrodizyak yiyeceklerin listelendiği bu derleme çalışmasında pek çok araştırmacı tarafından afrodizyak kabul edilen 18 yiyecek-içecek ürünü ele alınmıştır. Bu yiyeceklere ait inanışlar, efsaneler, ritüeller ile Musevi ve Hristiyan dinine ait kutsal kitap metinleri incelenmiştir. Yapılan geniş literatür taraması sonucunda özellikle salep, nektar ve ambrosia, elma, istiridye, mantar, incir, yumurta, adamotu ve sarımsağa görece belirgin afrodizyak inanışlar yüklendiği ortaya çıkmaktadır. Araştırmanın bir diğer bulgusu da yiyeceklere afrodizyak özellikler yüklenmesinin ya onların şekil, koku, renk gibi fiziksel özellikleri ya da kişi üzerindeki haz verici, uyuşturucu ve sarhoş edici etkileri sonucu oluştuğunu ortaya koymuş olmasıdır.
Referanslar
Afoakwa, E. O. (2008). Cocoa and chocolate consumption–Are there aphrodisiac and other benefits for human health?. South African Journal of Clinical Nutrution, 21(3),107-113.
Akan, S. (2014). Siyah sarımsak. Gıda/The Journal of Food, 39(6), 363-370.
Akan, S. (2014). Sarımsak (Allium sativum L.) tüketiminin insan sağlığına yararları. Akademik Gıda, 12(2), 95-100.
Akdeniz, D. (2017). Oyster symbolism in the art of painting. Journal of Social and Humanities Sciences Research. 4(3), 339-354.
Akdeniz, D. (2017). Resim sanatında gastronomi. Ankara: Gece Kitaplığı.
Akgül, D. T., Göğüş, N., Glaue, Ş., & Akcan, T. (2019). Yenilebilir çiçek: Lavanta. Proceedings of the 4th International Anatolian Agriculture, Food, Environment and Biology Congress (pp. 723-728). Afyonkarahisar, Turkey.
Aksoy, T. (2007). Mitoslarda yaratılış motifleri (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Retrieved from http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/9809
Andrews, T. (2000). Nectar and ambrosia: An encyclopedia of food in world mythology. California: ABC-Clio, Inc.
Athenaeus. (1951). The deipnosophists (Çev. C. B. Gulick). Cambridge, Mass.
Ar, E. (2000). Orkideler ve Türkiye’deki mevcut durum. Derim, 17(3), 136-152.
Ateş, F. (2017). Saim Sakoğlu’nun “Kıbrıs Masalları” adlı kitabında yer alan mitolojik unsurlar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 199-220.
Batuk, C. (2006). Âdem ve Havva’nın kitabı: Eski ahit apokrifasında Âdem ve Havva’nın hayatı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), 51-96.
Belge, M. (2013). Tarih boyunca yemek kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları.
Bertelsen, C.D. (2013). Mushroom: A global history. London: Reaktion Books. Britannica Ansiklopedisi Online. (1771). Retrieved from https://digital.nls.uk/encyclopaedia-britannica/archive/144133901#?c=0&m=0&s=0&cv=379&xywh=-275%2C-345%2C5484%2C4065
Bruinsma, K., & Taren, D.L. (1999). Chocolate: Food or drug?. Journal of the American Dietetic Association, 99(10), 1249-1256.
Chang, S.T., & Buswell, J.A. (1996). Mushroom nutriceuticals. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 12(5), 473-476.
Çalışkan, Ö., & Kurt, D. (2019). Tarihi kayıtlar ile geçmişten günümüze salep orkideleri. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 6(3), 349-355.
Çiftçi, H. (2011). Erkek cinsel sağlığı için doğal afrodisyaklar. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 8(3), 108-112.
Dalby, A. (2003). Food in the ancient world from A-Z. London: Routledge,
Deniz, E.U., Yeğenoğlu, S., Şahne, B.S., & Özkan, A.M.G. (2018). Kişniş (Coriandrum sativum L.) üzerine bir derleme. Marmara Pharmaceutical Journal, 22(1), 15-28.
Duman, M. (2013). Kırşehir türkülerinde meyve. Proceedings of the IV. International Student Congress of Turkish Language and Literature. (pp. 795-810). İstanbul: Turkey.
Elferink, J. G. (2000). Aphrodisiac use in Pre-Columbian aztec and inca cultures. Journal of the History of Sexuality, 9(1), 25-36.
Ercan, A. C. (2017). Söylencelerde ve masallarda elma sembolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 1043-1060.
Erhat, A. (2014). Mitoloji sözlüğü. (21. bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erol, A.F., & Yanık, E. (2019). Haşhaş bitkisinin anadolu kültüründeki yeri ve izleri. Milli Folklor, 31(124), 202-212.
Evren, M., Apan, M., & Albayram, C. (2006). Sarımsağın antimikrobiyel özellikleri. Türkiye 9. Gıda Kongresi Bildiriler Kitabı (pp. 689-692). Bolu, Türkiye.
Gezgin, D. (2007). Bitki mitosları. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Gökçe, N. P. (2011). Doğanın mucizesi şifalı bitkiler. İstanbul: Sis Yayıncılık.
Hesiodos (2015/c. AD 750-650). Theogonia: İşler ve günler (Eski Yunanca’dan Çev. Furkan Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
Hospodar, M. (2004). Aphrodisiac foods: Bringing heaven to earth. Gastronomica, 4(4), 82-93.
Karakurt, D. (2011). Türk söylence sözlüğü: Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük online. Retrieved from https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf
Katz, E. (2010). Meksika’dan Avrupa’ya acı (chili) Biber: Yiyecek, imge ve kültürel kimlik. Alimentation et Culture, (İngilizceden çeviren Tuğrul V. Soylu). pp. 75-85. Retrieved from https://horizon.documentation.ird.fr/exl-doc/pleins_textes/divers17-05/010054615.pdf
Kılıç, Y., & Eser, E. (2017). Eskiçağ toplumlarının mitolojisinde ölümsüzlük arayışı (Ölümsüzlük sembolü olarak bazı bitki, su ve hayvanlar). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4(13), 122-156.
Kiple, K.F., & Ornelas, K.C. (1999). The cambridge world history of food. New York: Cambridge University Press,
Koçak, A. (2004). “Bilgelik” Varlık bereket sembolü incirin serüveni, Paper presented at the Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Türk Kültüründe Ayrıntılar: Meyve Sempozyumu, Retrieved from https://www.academia.edu/20783416/_B%C4%B0LGEL%C4%B0K_VARLIK_BEREKET_SEMBOL%C3%9C_%C4%B0NC%C4%B0R%C4%B0N_SER%C3%9CVEN%C4%B0
Kuru, A.Ç. (2008). İkonografik açıdan orta çağ türk mimarisinde yer alan istiridye motifi. Erdem, (52), 111-124.
Malaguzzi, S. (2008). Food and feasting in art. California: Getty Publications.
Malviya, N., Jain, S., Gupta, V.B., & Vyas, S. (2011). Recent studies on aphrodisiac herbs for the management of male sexual dysfunction- A review. Acta Poloniae Pharmaceutica, 68(1), 3-8.
Mathias, M. E. (1994). Magic, myth and medicine. Economic Botany, 48(1), 3-7.
Mion, M. (2017). From "Circe's Root" to "Spongia Soporifera": The role of the mandrake as true anesthetic of ancient times. Journal of Anesthesia History, 3 (4), 128-133.
Öğretmen, N.G., Özcan, İ.İ., & Arabacı, O. (2012). Orkide’nin gizemi ve salep orkideleri. Türkiye 2. Orkide ve Salep Çalıştayı Bildiriler Kitabı (pp. 55-66). İzmir: Türkiye.
Özatalay, G. Z. (2014). Aydın yöresi halk hekimliğinde incirin kullanımı. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16 (Özel Sayı II), 151-154.
Poli, A., Conti, A., & Visioli, F. (2012). Çikolata ve sağlık. R. Paoletti (Ed.). Milan, İtalya: Springer.
Rain, P., & Lubinsky, P. (2010). Vanilla use in colonial Mexico and traditional totonac vanilla farming. In E. Odoux & M. Grisoni (Eds.), Vanilla (pp. 251-259). Boca Raton, Florida: CRC Press.
Rodrigues, R. J. (2000). Aphrodisiacs through the ages: The discrepancy between lovers’ aspirations and their desires: Three millenia of search and experimentation. A Historical Review Especially Researched for the Enlightenment and Entertainment of the Participants of the Amazon 2000 Boat Cruise.
Şimşek, T. (2018). Türk masal anlatma geleneğinde elma ödülü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2352-2368.
Sandroni, P. (2001). Aphrodisiacs past and present: A historical review. Clinical Autonomic Research, 11, 303-307.
Steadman’s Medical Dictionary Online. (2020). Retrieved from https://stedmansonline.com/
Sutton, D.C. (2014). Figs: A global history. London: Reaktion Books.
Teoh, Eng-Soon (2019). Orchids as aphrodisiac, medicine or food, Springer, preview available online at https://www.springer.com/gp/book/9783030182540#aboutAuthors
Tığlı, E.H. (2015). Bucak (Burdur) yöresi’nde bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta. Retrieved from https://acikerisim.sdu.edu.tr/xmlui/handle/123456789/30316
Uhri, A. (2011). Boğaz derdi: Arkeolojik, arkeobotanik, tarihsel ve etimolojik veriler ışığında: Tarım ve beslenmenin kültür tarihi. İstanbul: Ege Yayınları.
Verna, R. (2013). The history and science of chocolate. The Malaysian Journal of Pathology, 35(2), 111-121.
Yıldırım, T.Ş. (2010). Terapötik etkili bazı gıdalar ve kullanım alanları (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. Retrieved from https://www.ulusaltezmerkezi.net/terapotik-etkili-bazi-gidalar-ve-kullanim-alanlari/
Yılmaz, S. (2005). Osmanlı mimarisinde istiridye formu (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Retrieved from http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/14286
Zanolari, B. (2003). Natural aphrodisiacs: Studies of commercially-available herbal recipes, and phytochemical ınvestigation of" erythroxylum vacciniifolium" mart. (Erythroxylaceae) from Brazil (Doctoral Dissertation). Université de Lausanne, Faculté des sciences.
Zumla, A., & Lulat, A. (1989). Honey-a remedy rediscovered. Journal of the Royal Society of Medicine, 82(7), 384–385.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Journal of Tourism & Gastronomy Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
