Sürdürülebilirlik ve Atık Yönetiminde Yapay Zekâ: Bir Uygulama Modeli (Artificial Intelligence in Sustainability and Waste Management: An Application Model)
DOI:
https://doi.org/10.21325/jotags.2025.1565Keywords:
Gıda atıkları, Atık yönetimi, Yapay zekâ, SürdürülebilirlikAbstract
Sürdürülebilir bir gelecek hedefinde gıda atıkları, hem açlıkla mücadele hem de çevre kirliliği konularında büyük bir problem teşkil etmektedir. Daha sürdürülebilir bir dünya için bireysel gıda atık yönetimi oluşturulmalı, gıda atıklarının alternatif kullanım yöntemleri araştırılmalı ve bu konuda farkındalık yaratılmalıdır. Bu kapsamda bu çalışmada gıda atıklarının alternatif kullanım yolları ile sürdürülebilir bir yapının desteklenmesi amaçlanarak, yapay zekâ tabanlı bir uygulama geliştirilmiştir. Uygulamanın temel işlevi, kullanıcıların mutfak atıklarını azaltarak bu atıkları yeniden değerlendirebilecekleri sürdürülebilir öneriler sunmaktır. Uygulama, reçetelerde ortaya çıkan olası gıda atıklarını analiz ederek kullanıcılara alternatif kullanım yolları önermektedir. Algoritma, gıda atıklarının en verimli şekilde değerlendirilmesini sağlamak amacıyla tarife dayalı tahminler ve öneriler sunmaktadır. Araştırma gıda israfını azaltmak, kaynakları daha verimli kullanmak ve çevresel sürdürülebilirliğe katkıda bulunmak için teknolojinin nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceğini göstermektedir. Sonuçlar, uygulamanın kullanıcıların sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarını geliştirmede etkili bir araç olabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca çalışma, sürdürülebilirlik ve atık yönetimi alanında yapay zekâ destekli çözümlerin etkinliğini vurgulamakta ve gelecekte bu alanda geliştirilebilecek modeller için önemli bir temel sunmaktadır.
References
Akçay, A. (2022). Gıda Atığı Olarak Narenciye Kabukları ile Zenginleştirilmiş Keklerin Duyusal Özelliklerinin Tüketici Tutumları ve Satın Alma Niyetine Etkisi (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı. Kocaeli, Türkiye.
Awasthi, M. K., Tarafdar, A., Gaur, V. K., Amulya, K., Narisetty, V., Yadav, D. K., ... & Sirohi, R. (2022). Emerging trends of microbial technology for the production of oligosaccharides from biowaste and their potential application as prebiotic. International Journal of Food Microbiology, 368, 109610.
Aydın, E. (2020). Unlu mamullerin kompozit unlar ile zenginleştirilmesi. Akademik Gıda, 18(2), 217-227.
Bell, A. E., & Ulhas, K. R. (2020). Working to reduce food waste: Investigating determinants of food waste amongst Taiwanese workers in factory cafeteria settings. Sustainability, 12(22), 9669.
BM Gıda Atıkları Endeksi, (2021). United Nations Environment Programme Food Waste Index Report. Nairobi, Kenya. Erişim adresi: https://www.unep.org/resources/report/unep-food-waste-index-report-2021
Bracarense, N., Bawack, R. E., Fosso Wamba, S., & Carillo, K. D. A. (2022). Artificial intelligence and sustainability: A bibliometric analysis and future research directions. Pacific Asia Journal of the Association for Information Systems, 14(2), 9.
Cerda, A., Artola, A., Font, X., Barrena, R., Gea, T., & Sánchez, A. (2018). Composting of food wastes: status and challenges. Bioresource Technology, 248, 57-67.
Coccia, M. (2024). New technological directions for a sustainable development and sustainability. In Planet Earth: Scientific Proposals to Solve Urgent İssues (pp. 65-82). Cham: Springer International Publishing.
Cook, N., Goodwin, D., Porter, J., & Collins, J. (2023). Food and food‐related waste management strategies in hospital food services: A systematic review. Nutrition & Dietetics, 80(2), 116-142.
Çağlarırmak, N. (2012). Gıda sanayii atıklarının beslenme ve sağlık yönünden değerlendirilmeleri. 1. Ulusal Geri Kazanım Kongre ve Sergisi Bildiri Kitabı (s. 132-141). Uşak, Türkiye.
Çetin, C. H. (2022). Zincir Restoran İşletmelerinde Gıda Atığı Yönetimi: İstanbul Örneği (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı. Antalya, Türkiye.
Demirbaş, N. (2019). Gıda arz zincirindeki kayıp ve israfın azaltılmasında ambalajın önemi ve gelişmeler. XI. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress. Tekirdağ, Türkiye.
Durmaz, H., & Sancak, H. (2014). Gıda teknolojisinde ışınlamanın yeri ve önemi. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 3(1), 33-41.
Eunomia, (2020). Economic analysis of options for managing biodegradable municipal waste: Final report to the european commission. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/compost/econanalysis_finalreport.pdf
FAO, (2014). Food losses and waste in the context of sustainable food systems: A report by the high level panel of experts on food security and nutrition. Erişim adresi: https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/b1949fae-23d4-473c-8b87-8c4359b74d6c/content
Gökmen, S., & Sarıçoban, C. (2012). Gıda işletmelerinde atıkların geri kazanımı. 1. Ulusal Geri Kazanım Kongre ve Sergisi Bildiri Kitabı (s. 126-131). Uşak, Türkiye.
Kopuz, Z. (2024). Gıda kayıpları ve israfı. Erişim adresi: https://www.tskb.com.tr/blog/sektorler/gida-kayiplari-ve-israfi Erişim tarihi: 06.10.2024.
Köse, H. Ö., Ayaz, S. & Köroğlu, B. (2007). Türkiye'de atık yönetimi: Ulusal düzenlemeler ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, 64, 131-143.
Lin, C. S. K., Pfaltzgraff, L. A., Herrero-Davila, L., Mubofu, E. B., Abderrahim, S., Clark, J. H., ... & Luque, R. (2013). Food waste as a valuable resource for the production of chemicals, materials and fuels. Current situation and global perspective. Energy & Environmental Science, 6(2), 426-464.
Onyeaka, H., Tamasiga, P., Nwauzoma, U. M., Miri, T., Juliet, U. C., Nwaiwu, O., & Akinsemolu, A. A. (2023). Using artificial intelligence to tackle food waste and enhance the circular economy: Maximising resource efficiency and minimising environmental impact: A review. Sustainability, 15(13), 10482.
Pande, A., Patil, R., Mukkemwar, R., Panchal, R., & Bhoite, S. (2024). Comprehensive Study of Google Gemini and Text Generating Models: Understanding Capabilities and Performance. Grenze International Journal of Engineering & Technology (GIJET), 10.
Paritosh, K., Kushwaha, S. K., Yadav, M., Pareek, N., Chawade, A., & Vivekanand, V. (2017). Food waste to energy: An overview of sustainable approaches for food waste management and nutrient recycling. BioMed Research International, 2017(1), 2370927.
Rakha, N. A. (2023). Artificial intelligence and sustainability. International Journal of Cyber Law, 1(3). https://doi.org/10.59022/ijcl.42
Rashid, M. I., & Shahzad, K. (2021). Food waste recycling for compost production and its economic and environmental assessment as circular economy indicators of solid waste management. Journal of Cleaner Production, 317, 128467.
Songür, A. N., & Çakıroğlu, F. P. (2016). Gıda kayıpları ve atık yönetimi. Türkiye Klinikleri Beslenme ve Diyetetik- Özel Konular, 2(3). 21-26.
Taghikhah, F., Erfani, E., Bakhshayeshi, I., Tayari, S., Karatopouzis, A., & Hanna, B. (2022). Artificial intelligence and sustainability: Solutions to social and environmental challenges. Artificial Intelligence and Data Science in Environmental Sensing, 93-108. Academic Press.
Topuzdağ, O, R. (2020). Yiyecek İçecek Sektöründe Gıda Atıklarını Azaltmak; Çevre Dostu Yönetimsel Davranış (Doktora tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü Organizasyon Çalışmaları Ana Bilim Dalı. İstanbul, Türkiye.
Tuna, E. H. (2015). Gıda Atığı Olan Vişne, Nar, Kabak ve Kayısı Çekirdeklerinin Kek Üretiminde Değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı. İstanbul, Türkiye.
Yağcı, S., Altan, A., Göğüş, F., & Maskan, M. (2006). Gıda atıklarının alternatif kullanım alanları. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu, Türkiye. Erişim adresi: https://www.gidadernegi.org/TR/Genel/2409344061415.pdf?DIL=1&BELGEANAH=5270&DOSYAISIM=240934406.pdf
Yıldırım, C., Özdemir, N. C., Metin, T. N., & Yıldırım, S. (2022). Tarımda Hasat ve Hasat Sonrası Gıda Kayıplarının Önlenmesi. International Congress of New Horizons in Sciences, İstanbul, Türkiye. Erişim adresi: https://incohis.com/kayit/kayittr/dosyalar/incohis_2022_autumn/incohis_2022_autumn_science_proc.pdf#page=88
Yılmaz, M. (2022). Konaklama İşletmelerinde Helal Konsept Uygulamalarının Gıda Atığı ve Gıda İsrafı Üzerindeki Etkisi (Doktora tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı. Ankara, Türkiye.
Yiğitcanlar, T., Mehmood, R. & Corchado, J. M. (2021). Green artificial intelligence: Towards an efficient, sustainable and equitable technology for smart cities and futures. Sustainability, 13(16), 8952.
Yiğit, Y., & Yiğit, E. A. (2023). Gastronomi alanında gıda atık yönetimi ve Türkiye açısından önemi. TURAN: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 15(59). 223-230.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Journal of Tourism & Gastronomy Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
