Türkiye’de Turistik Yiyecek İçecek Harcamaları ile Reel Efektif Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi (The Causality Relationship between Touristic Food and Beverage Expenditures and Real Effective Exchange Rate in Türkiye)
DOI:
https://doi.org/10.21325/jotags.2023.1336Anahtar Kelimeler:
Turizm geliri- Yiyecek içecek geliri- Reel döviz kuru- Yapısal kırılma- NedensellikÖzet
Türkiye’de dış turizm gelirleri, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından birçok alt başlık halinde açıklanmaktadır. Bunlardan biri de yiyecek içecek harcamalarıdır. Yiyecek içecek harcamaları, fizyolojik bir ihtiyacı karşıladığından dolayı toplam gelir içerisinde önemli bir paya sahip olmaktadır. Tıpkı turizm gelirlerini etkileyen faktörler bulunduğu gibi turistik yiyecek içecek harcamalarını etkileyen faktörler de bulunmaktadır. Bu faktörlerden birinin de döviz kuru olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, reel efektif döviz kuru ile turistik yiyecek içecek harcamaları arasındaki ilişkiyi ekonometrik model çerçevesinde açıklamaktır. Çalışmanın veri seti, 2009 birinci çeyrek ile 2023 birinci çeyrek dönemi arasındaki verileri kapsayan, 57 gözlemden oluşturulmuştur. Serilerin tümleşme derecelerinin tespiti için yapısal kırılmalara izin veren Kapetanios ve Zivot-Andrews birim kök testleri kullanılmıştır. Birim kök testi sonucunda analize dahil edilen değişkenlerin tümleşme derecelerinin farklı olması nedeniyle Toda-Yamamoto tarafından geliştirilen Granger nedensellik modeli kurulmuştur. Ayrıca yiyecek içecek harcamaları değişkenine ait birim kök testleri sonrası tespit edilen ilk kırılma tarihi (2020 ikinci çeyrek), modele kukla değişken olarak dahil edilmiştir. Çalışmanın bulgularından reel efektif döviz kuru ile turistik yiyecek içecek harcamaları arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin mevcut olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca göre, Türkiye’de reel efektif döviz kuru, turistik yiyecek içecek harcamalarını etkileyebilmektedir. Ayrıca turistik yiyecek içecek harcamaları da reel efektif döviz kurunu etkileyebilmektedir.
Referanslar
Akarsu, G. (2023). Interrelationships between tourist arrivals, exchange rate, ınflation, and economic growth: Empirical evidence for Türkiye. World Journal of Applied Economics, 9(1), 49-76.
Belloumi, M. (2010). The relationship between tourism receipts, real effective exchange rate and economic growth in Tunisia. International Journal of Tourism Research, 12, 550–560.
Bozkurt, K., Armutçuoğlu Tekin, H. & Can Ergün, Z. (2021). An investigation of demand and exchange rate shocks in the tourism sector. Applied Economic Analysis, 29(86), 171-188.
Demir, Y. (2021). Yapısal kırılmalar altında reel ekonomik büyüme, reel döviz kuru ile turizm gelirleri ilişkisinin ampirik analizi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), s.26-40.
Dinler, Z. (2014). İktisada Giriş. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Dritsakis, N. (2004). Tourism as a long-run economic growth factor: An empirical investigation for Greece using causality analysis. Tourism Economics, 10, 305–316.
Eğilmez, M. (2019). Ekonominin Temelleri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 38(3), 424-438.
Gujarati, D. N. (2003). Basic Econometrics. New York: McGraw Hill.
Gündüz, S., Çeken, H. & Yazıcıoğlu, İ. (2023). Türkiye’de reel efektif döviz kurunun turist başına düşen ortalama harcama miktarı üzerindeki etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), s.2402-2412.
Kapetanios, G. (2005). Unit-root testing against the alternative hypothesis of up to m structural breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123-133.
Kılıç, C. & Bayar, Y. (2014). Effects of real exchange rate volatility on tourism receipts and expenditures in Turkey. Advances in Management and Applied Economics, 4(1), 89–101.
Kılıçlar, A. & Şahin, A. (2020). Zaman kavramına bir bakış: Boş olan zaman mıdır yoksa insan mı? (A Research on the Concept of Time). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(3), 2263-2276.
Kisswani, K. M., Zaitouni, M. & Kisswani, A. M. (2022). On the asymmetric link between exchange rate variability and tourism inflows: Recent evidence from the asean-5 countries. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 1-30.
Kozak, N., Kozak, M. A. & Kozak, M. (2010). Genel Turizm İlkeler-Kavramalar (Gözden Geçirilmiş 10. Basım). Ankara: Detay Yayıncılık.
Lumsdaine, R. L. & Papell, D. H. (1997). Multiple trend breaks and the unit-root hypothesis. Review of Economics and Statistics, 79(2), 212-218.
Mert, M. & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Öner, S. (2022). The effect of real effective USD/TRY exchange rate on tourism income: An empirical analysis of Turkey. Journal of Tourism Management Research, 9(2). s.97-109.
Sarı, Y. & Oğuz, Y. E. (2018). Reel döviz kurlarının turizm talebine etkisi üzerine karşılaştırmalı nedensellik analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 603-620.
Sevüktekin, M. & Çınar, M. (2014). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. Bursa: Dora Basım Yayım Dağıtım.
Sinan, B. (2022). Türkiye’de turizm gelirleri, döviz kuru ve enflasyon arasındaki nedensellik ilişkisi (2003.1-2021.6). Sakarya İktisat Dergisi, 11(4), 544-560.
Şen A. & Şit. M. (2015). Reel döviz kurunun Türkiye’nin turizm gelirleri üzerindeki etkisinin ampirik analizi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 10(40), 6752-6762.
Tang, C. F. (2013). Temporal granger causality and the dynamics relationship between real tourism receipts, real income and real exchange rates in Malaysia. International Journal of Tourism Research, 15(3), 272-284.
TCMB. (2022). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. “Reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri”ne İlişkin Yöntemsel Açıklama: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513-n.VviuQ (Erişim Tarihi: 10.09.2023)
Toda, H. Y. & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250
Tung, L. (2019). Does exchange rate affect the foreign tourist arrivals? Evidence in an emerging tourist market. Management Science Letters, 9(8), 1141-1152.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Harcama türlerine göre turizm geliri: https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 30.08.2023)
Usta, Ö. (2001). Genel Turizm. İzmir: Anadolu Matbaacılık.
Ünlüönen, K., Tayfun, A. & Kılıçlar, A. (2018). Turizm Ekonomisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Zivot, E. & Andrews, D. (1992). Further evidence of great crash, the oil price shock and unit root hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251-70.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Journal of Tourism & Gastronomy Studies
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
